Smiling depression (ภาวะซึมเศร้าภายใต้รอยยิ้ม) คือภาวะซึมเศร้าแบบไหน?

Smiling depression

(โรคซีมเศร้าซ่อนเร้น) หรือโรคซึมเศร้าภายใต้รอยยิ้ม คือโรคซึมเศร้าแบบไหน?

ดร.มฤษฎ์ แก้วจินดา
Dr. Marid Kaewchinda (Ph.D)
นักจิตวิทยาการปรึกษาผู้เชี่ยวชาญ
นักจิตบำบัด EMDR Psychotherapy/ Brainspotting Psychotherapy Practitioner

Smiling depression (ภาวะซึมเศร้าภายใต้รอยยิ้ม) คือภาวะซึมเศร้าแบบไหน?

ภาวะซึมเศร้าภายใต้ใบหน้ายิ้มแย้ม (Smiling depression) เป็นภาวะโรคซึมเศร้าแบบหลบซ่อน หรือซ่อนเร้น อาการของผู้มีภาวะซึมเศร้าลักษณะนี้มักไม่แสดงออนภายนอก หรือเป็นภาวะซึมเศร้าที่อยู่ภายในปิดบังไม่ให้ผู้อื่นรู้ และมีพฤติกรรมแสดงออกต่อหน้าผู้อื่นแบบปกติ หรือที่เรียกอีกชื่อว่า Mask depression

คนที่มีภาวะซึมเศร้าแบบ Smiling depression มีอาการเช่นเดียวกันกับคนมีภาวะซึมเศร้าทุกอย่าง คือมีความยากลำบากต่อการใช้ชีวิตและรู้สึกสิ้นหวัง จะไม่บอกใครไม่แสดงออกว่าตนมีความทุกข์ โดยจะแสดงออกด้วยการยิ้มแย้มต่อหน้าผู้คนอื่นเหมือนเป็นปกติ แต่ความรู้สึกเศร้าและความสิ้นหวังยังคงอยู่ โดยมากแนวโน้มมักเกิดขึ้นในช่วงวัยรุ่น และวัยผู้ใหญ่ 

อย่างไรก็ตามการแสดงออกด้วยอาการยิ้มแย้มเพื่อปกปิดภาวะซึมเศร้า สิ้นหวัง ทุกข์ใจ ทำให้การช่วยเหลือเป็นไปได้ยาก เนื่อจากภาวะซึมเศร้าแบบซ่อนเร้น ผู้ที่มีภาวะซึมเศร้ามักไม่พูดหรือระบายความทุกข์ใจให้กับใครฟัง หรือรับรู้ว่าตนเองมีภาวะซึมเศร้า หมดไฟหมดพลังงาน ในการต่อสู้กับชีวิตและอาจมีความคิดฆ่าตัวตาย 

 

Smiling depression มีความน่ากลัว และส่งผลร้ายรุนแรงต่อชีวิตอย่างคาดไม่ถึงเพราะผู้มีภาวะ Smiling depression อาจไม่ได้รับความช่วยเหลือเหมือนภาวะซึมเศร้าที่แสดงอาการออกให้เห็นตามปกติ อย่างไรผู้มีภาวะซึมเศร้าและคนใกล้ชิดควรตระหนักรู้ถึงอาการแสดงออกดังต่อไปนี้

อาการที่พบในภาวะซึมเศร้า Smiling depression มีดังนี้

1. แสดงออกด้วยการยิ้ม แม้จะไม่เพลิดเพลินหรือรู้สึกอยากทำอะไร และเหมือนสิ่งที่ทำอยู่เป็นสิ่งที่ต้องทำ

2. ไม่มีพลังเหนื่อยง่าย แต่ก็แสดงออกปกติยิ้มทั้งที่ในใจรู้สึกเปราะบาง

3. หวาดกลัว แต่ก็แสดงออกแบบยิ้มแย้งแม้ในเวลาที่วิตกกังวล 

4. นอนไม่หลับ มีความกังวล และความเครียด 

5. มีความคิดและพฤติกรรมเสี่ยงที่จะทำร้ายตัวเอง หรือความคิดอยากฆ่าตัวตาย

อาการของ Smiling depression เหมือนกับภาวะซึมเศร้าโดยทั่วไป เพียงแต่ผู้มีภาวะซึมเศร้ามักปกปิดและเก็บอาการ ซึ่งอาการของภาวะซึมเศร้าโดยปกติมีอาการต่างๆ ได้แก่ เศร้า ร้องไห้ง่าย เปราะบาง เหนื่อยหน่าย หมดพลัง อ่อนแรงไม่มีชีวิตจิตใจในการทำสิ่งที่ชอบหรือรู้สึกหมดแรงในการต่อสู้กับชีวิต รู้สึกท้อแท้สิ้นหวังหดหู่ ทั้งนี้ทั้งนั้นระดับความรุนแรงจะแตกต่างกันไปในแต่ละบุคคล

อย่างไรก็ตาม Smiling depression มีความแตกต่างกับภาวะซึมเศร้าทั่วไปเนื่องจากในคนที่มีภาวะซึมเศร้าซ่อนเร้น มักอยู่กับภาวะซึมเศร้าในโลกของตัวเอง และแสดงออกภายนอกเป็นปกติดูมีความสุข ชีวิตเหมือนไม่มีความเศร้าใด

 

ทำไมคนมีภาวะ Smiling depression ถึงแสดงออกตรงกันข้ามกับความเป็นจริง?


ผู้เชี่ยวชาญด้านจิตวิทยาให้หลักเหตุผลไว้ 4 ข้อดังนี้

1.   ไม่ต้องการทำให้ใครผิดหวัง

คนที่เผชิญกับภาวะซึมเศร้าภายใต้รอยยิ้ม บางครั้งเป็นบุคคลที่ต้องรับผิดชอบชีวิตความเป็นอยู่ของคนในครอบครัว ดังนั้นจึงไม่ต้องการแสดงออกว่าตนกำลังมีความทุกข์ใจ อ่อนแอหรือมีปัญหา เพราะไม่ต้องการทำให้คนในครอบครัวผิดหวังหรือไม่สบายใจทจึงเลือกที่จะเก็บความซึมเศร้านี้ไว้กับตัวเองโดยไม่ให้ใครรู้  

Smiling depression มักพบเห็นในบุคคลที่ประสบความสำเร็จในหน้าที่การงาน ในบุคคลที่มีชื่อเสียง และบุคคลที่มักเป็นแบบอย่างในชีวิตที่สมบรูณ์แบบ การแอบซ่อนภาวะซึมเศร้าก็เพื่อไม่ต้องการให้ผู้อื่นเห็นความอ่อนแอเ และกังวลหรือกลัวว่าจะถูกตัดสินหรือถูกวิพากวิจารณ์

2.     คิดว่าเดี๋ยวชีวิตก็มีความสุขเอง

Smiling depression มักแสร้งทำว่ามีความสุขเพื่อหวังว่าเดี๋ยวชีวิตก็จะดีได้เอง ชีวิตจะมีความสุขแบบที่แสดงออกจริงสักวัน  ความคิดที่ว่า “Fake it till you make it.” อาจใช้ไม่ได้กับสถานการณ์แบบนี้และอาจไม่ได้รับการแก้ไขที่ถูกวิธี การปิดบังซ่อนเร้นยิ่งเป็นการทำให้ไม่ได้รับการช่วยเหลือเยียวยาด้านจิตใจ และอาจสายเกินแก้เมื่อเวลาล่าช้าเกินไป

3.  การถูกชื่นชมจากผู้อื่น

บางครั้งคนที่มีภาวะ Smiling depression รู้สึกว่าได้รับการชื่นชมจากผู้อื่นคนรอบข้างในการเป็นตัวอย่างของความสำเร็จ มีความสุข สมบรูณ์แบบทำให้รู้สึกไม่อยากแสดงออกในทางขัดแย้งและแสดงออกไปตามที่ผู้อื่นได้กล่าวชื่นชมไว้อาจรู้สึกไร้ค่ากับตัวเองหากไม่เป็นไปตามนั้น

4.  ไม่กล้าบอกใคร

คนที่มีภาวะซึมเศร้าแบบ Smiling depression รู้สึกว่าไม่มีใครเข้าใจหากพูดออกไป ความเศร้าใจทุกข์ใจที่ซ่อนอยู่เมื่อขอความช่วยเหลือกลับได้รับคำตอบว่า “คุณไม่ดูเหมือนเป็นซึมเศร้าเลย” คำพูดลักษณะนี้ยิ่งทำให้ผู้มีภาวะซึมเศร้ายิ่งสร้างกำแพงขึ้นมาเพื่อปกปิดภาวะซึมเศร้าที่มีอยู่และไม่คิดจะเรียกร้องหาความช่วยเหลือหรือที่พึ่งทางใจอีก

 

สัญญาณเตือนภาวะภาวะซึมเศร้าภายใต้รอยยิ้ม (smiling depression)

ถึงแม้ว่าภาวะภาวะซึมเศร้าภายใต้รอยยิ้ม (Smiling depression) ไม่ได้ถูกบรรจุอยู่ในสาราณุกรมการวินิฉัยภาวะซึมเศร้าทางจิตเวชในคู่มือ DSM-5 แต่อาการของภาวะซึมเศร้าชนิดนี้เป็น Major Depressive Disorder

Smiling depression เป็นภาวะซึมเศร้าในลักษณะที่ไม่เป็นไปตามรูปแบบปกติแต่ส่งผลต่อความคิด ความรู้สึก และพฤติกรรมเหมือนภาวะซึมเศร้าที่อยู่ในตำราวินิฉัยภาวะซึมเศร้าทางจิตเวช

ผู้มีภาวะซึมเศร้าแสดงออกด้วยการยิ้มแย้มตามปกติ แต่ควรเฝ้าสังเกตอาการให้ดีเนื่องจาก Smiling depression มีความเสี่ยงสูงต่อความคิดทำร้ายตัวเอง นำสู่ภาวะความเจ็บป่วยด้านร่างกายต่างๆ และมีพฤติกรรมการฆ่าตัวตายสูงเมื่อเทียบกับภาวะซึมเศร้าโดยทั่วไป

Smiling depression อาจสังเกตยากเนื่องจากผู้มีภาวะซึมเศร้าแสร้งทำเป็นมีความสุข แต่อย่างไรก็ตามให้คอยเฝ้าดูเป็นพิเศษหากเกิดเหตุการณ์ที่เปลี่ยนแปลงในชีวิตที่สำคัญเหล่านี้เกิดขึ้น เช่น เพิ่งหย่าร้างเลิกรากับคนรัก หรือการสูญเสียหน้าที่การงานที่สำคัญ เป็นต้น

• ปวดหัว ปวดหลัง
• ไม่มีเพื่อนหรือคนสนิทไว้คอยปรับทุกข์
• เริ่มใช้สารเสพติดหรือเสพติดการดื่มสุรา

วิธีดูแลตัวเองเมื่อเกิดภาวะ Smiling depression

1. ควรปรึกษาผู้เชี่ยวชาญด้านจิตวิทยา หากไม่สามารถระบายความทุกข์หรือพูดความในใจกับใครได้ โดยควรซื่อสัตย์กับความรู้สึกตัวเองและไม่ควรแสร้งว่าตนเองปกติ

2. ควรใช้เวลาอยู่กับธรรมชาติบ้างเพื่อให้จิตใจสงบ

3. ออกกำลังกายอย่างน้อย 10-15 นาทีทุกวัน เพื่อช่วยปรับสมดุลด้านอารมณ์ให้ปกติ

4. ฟังเพลง ทำงานศิลปะ หรือทำกิจกรรมอื่นๆ ที่รู้สึกเพลิดเพลินเพื่อผ่อนคลาย

5. ฝึกสมาธิเพื่อฝึกจิตใจให้สงบ


 

EMDR Therapy ช่วยรักษาภาวะซึมเศร้า (Depression) และ บาดแผลทางใจ (PTSD) ได้อย่างไร?

Eye Movement Desensitization and Reprocessing (EMDR) Therapy เป็นวิธีการจิตบำบัดที่คิดค้นและพัฒนาโดย Francine Shapiro นักจิตวิทยาชาวอเมริกัน

ความสำคัญของจิตบำบัดแบบ EMDR เชื่อว่า สมองของเราทำหน้าที่จัดเก็บประมวลผลข้อมูลและความทรงจำ แต่ว่าบางครั้งการประมวลผลข้อมูลของสมองเกิดการติดขัดไม่สามารถทำงานได้สมบรูณ์อันเนื่องมากจากการถูกกระทบด้านอารมณ์ หรือด้านร่างกายที่ทำให้การทำงานของสมองเกิดถูกขัดจังหวะ

ดังนั้น EMDR Therapy เป็นการทำงานกับสมองด้านความทรงจำในการช่วยลดความเครียดรุนแรงที่ส่งผลเสียต่อสมองด้านความคิดลบ ทัศนคติด้านลบต่อตัวเองและผู้อื่น ส่งผลต่อความอ่อนแอด้านร่างกายที่แสดงออกในรูปแบบต่างๆ

EMDR Therapy ใช้ได้ผลอย่างมากในการรักษาปมบาดแผลทางใจ ภาวะซึมเศร้า ภาวะวิตกกังวล ภาวะ Panic attack (ตื่นตระหนก) โรคกลัว (Fear and Phobias) รวมทั้งความผิดปกติด้านจิตใจอื่นๆ ที่มักส่งผลต่อความเจ็บป่วยเรื้อรังทางร่างกาย

หลักการในการบำบัดด้วย EMDR เกี่ยวข้องกับการเคลื่อนไหวดวงตา (เป็นรูปแบบหนึ่งในสามรูปแบบที่ใช้กระตุ้นสมอง) โดยทำตามขั้นตอนที่จะนำทางโดยผู้เชี่ยวชาญด้านจิตบำบัด EMDR

เป้าหมายคือเพื่อช่วยลดอาการด้านจิตอันเป็นผลสืบเนื่องมาจากความคิดและความทรงจำด้านลบ ลดการถูกกระตุ้นจากความรู้สึกถึงเหตุการณ์ที่สร้างปมบาดแผลทางใจ โดยทำตามกระบวนการขั้นตอนเพื่อช่วยลดระดับความรุนแรงที่ส่งผลกระทบต่ออารมณ์EMDR Therapy เป็นวิธีการบำบัดจิตใจที่มีประสิทธิภาพและปลอดภัย

ประสิทธิภาพของ EMDR Therapy

EMDR Therapy ช่วยเข้าจัดการกับประสบการณ์ด้านลบความทรงจำเลวร้ายที่เป็นบาดแผลทางใจมายาวนานโดยไม่ได้รับการแก้ไขซึ่งสามารถส่งผลต่อการใช้ชีวิตประจำวันทำให้ถูกรบกวน มีผลต่ออารมณ์ ความรู้สึกทัศนคติความคิดด้านลบ

หลังได้รับการบำบัดด้วย EMDR Therapy ทำความเข้าใจในกระบวนการรักษา และให้ความร่วมมือกับผู้เชี่ยวชาญให้ทำงานไปได้ดีกับกระบวนการจะทำให้สมองได้รับการจัดประมวลผลเก็บข้อมูลใหม่ ทำให้ได้รับการบำบัดฟื้นฟูด้านจิตใจและทำให้ความเจ็บปวดจากบาดแผลทางใจในอดีตผ่านพ้นไปได้และเกิดการจัดเก็บข้อมูลในสมองที่สมบรูณ์

ความทรงจำที่เคยติดขัดที่เคยทำให้เกิดภาวะนอนไม่หลับ วิตกกังวล เครียด ก็จะหายไป และภาวะซึมเศร้าจะดีขึ้นตามลำดับ

EMDR Therapy สามารถช่วยให้เราจัดการกับภาวะซึมเศร้า ความโกรธ อาการเศร้าเสียใจ ความรู้สึกโทษตัวเอง หรือความรู้สึกผิด ไม่กล้าเผชิญหน้ากับความกลัวได้ดีขึ้น EMDR Therapy ยังช่วยให้เราเข้าใจอารมณ์ต่างๆ ที่เกิดขึ้นกับเราและมีวิธีจัดการกับอารมณ์ได้อย่างมีประสิทธิภาพ

หากอาการภาวะซึมเศร้าทำให้ทุกข์ทรมานและสิ้นหวังกับวิธีการอย่างอื่นมา อย่าเพิ่งท้อและหมดหวังลองเปลี่ยนมาทำจิตบำบัดแบบ EMDR ที่ทำงานตรงด้านระบบสมองความคิดและความทรงจำเพื่อช่วยรักษาอาการภาวะซึมเศร้าให้หายเป็นปกติ

 
อ้างอิง

https://www.embarkbh.com/blog/smiling-depression/
https://www.medicalnewstoday.com/articles/smiling-depression
https://www.healthline.com/health/depression/atypical-depression#symptoms
https://www.webmd.com/depression/smiling-depression-overview
https://paradigmtreatment.com/people-smiling-depression/