Manipulative behavior พฤติกรรมสั่งการและควบคุมคนอื่น..ใช่อาการป่วยทางจิตเภทหรือไม่?

พฤติกรรมสั่งการและควบคุมคนอื่น..ใช่อาการป่วยทางจิตเภทหรือไม่?

ดร.มฤษฎ์ แก้วจินดา (Ph.D.)
นักจิตวิทยาการปรึกษาผู้เชี่ยวชาญ
EMDR Psychotherapy Supervisor and Brainspotting Psychotherapy Practictioner

 

พฤติกรรมควบคุมสั่งการ (Manipulative behavior) จัดเป็นภาวะทางจิตใจที่มีปัญหาและเป็นหนึ่งในอาการที่แสดงออกของความผิดปกติทางบุคลิคภาพ (Personality disorders) เช่น Borderline personality disorder (BPD) และ Narcissistic personality disorder (NPD)

พฤติกรรมแสดงออกของคนที่พยายามควบคุมผู้อื่น (Manipulator) มักหลอกล่อให้ผู้อื่นติดกับ และทำตามในสิ่งที่ตนต้องการ มีการวางแผนควบคุมบังคับเพื่อให้ได้มาซึ่งสิ่งที่ตนเองต้องการโดยไม่สนใจความรู้สึกของอีกฝ่าย สถานการณ์การเข้าควบคุมสั่งการอาจเกิดได้หลายสถานการณ์ เช่น ที่ทำงาน ความสัมพันธ์โรแมนติกกับคนรัก สัมพันธภาพกับเพื่อนฝูง และสัมพันธภาพอื่นๆ

พฤติกรรมควบคุมสั่งการ ( Manipulative behavior) มักเกี่ยวข้องกับระดับความฉลาดทางอารมณ์ คนมีพฤติกรรมควบคุมสั่งการมักมีความฉลาดในการเข้าใจอารมณ์ผู้อื่น รู้จุดแข็งจุดอ่อน ข้อดีข้อด้อย และความต้องการของอีกฝ่ายได้ดี รู้ว่าจุดไหนที่สามารถนำมาโจมตี และเรื่องใดที่สามารถนำมาเป็นแรงจูงใจเพื่อให้ผู้อื่นทำตาม แต่ทักษะด้านความฉลาดนี้กลับนำมาใช้ในทางหาประโยชน์จากผู้อื่นให้ตัวเองมากกว่าที่จะนำทักษะนี้ไปช่วยเหลือผู้อื่น

คนที่มีพฤติกรรมควบคุมสั่งการ (Manipulative behavior) จะไม่ยอมแพ้ง่ายๆ เมื่อไรก็ตามที่ทำสำเร็จในการควบคุมสั่งการชีวิตของผู้อื่นได้แล้วก็จะทำต่อไป เหยื่อจะไม่สามารถหลุดพ้นได้ นอกจากจะหาวิธีการนำตัวเองออกมาจากสถานการณ์นั้นด้วยตัวเอง

พฤติกรรม Manipulative ส่งผลอย่างไรต่อสุขภาพจิตของเรา

การเผชิญหน้ากับบุคคลที่มีพฤติกรรมควบคุมสั่งการส่งผลเสียต่อสุขภาพจิต และส่งผลทางลบด้านสุขภาพทางใจเนื่องจากพฤติกรรมนี้คือการทำร้ายทางด้านอารมณ์และจิตใจไปเรื่อยๆ อาจจะเป็นอย่างต่อเนื่อง หรืออย่างรุนแรง ซึ่งส่งผลเสียต่อความเชื่อมั่นในตัวเอง ทำให้เหยื่อรู้สึกไร้ค่า สร้างรอยบาดแผลทางใจทำให้เกิดโรคและอาการทางจิตใจที่ไม่ปกติเช่น โรควิตกกังวลและ โรคซึมเศร้า

การที่ต้องรับมือกับพฤติกรรม manipulative นั้นต้องมีเทคนิควิธีและไม่จำเป็นต้องเผชิญสถานการณ์เพียงลำพัง แต่ควรหาความช่วยเหลือจากผู้เชี่ยวชาญด้านจิตวิทยาเพื่อนำทางให้หาทางออกอย่างถูกวิธี

วิธีจัดการกับคนที่มีพฤติกรรมควบคุมสั่งการ หากเรากำลังตกอยู่ในสถานการณ์ของผู้ถูกกระทำและต้องการเผชิญหน้าหรือรับมือกับคนที่มีพฤติกรรมควบคุมสั่งการ ควรต้องมีเทคนิควิธีเพื่อช่วยให้เราไม่ตกเป็นเหยื่อทางอารมณ์ และสามารถปกป้องสุขภาวะทางจิตใจของตัวเอง เอาตัวรอดจากสถานการณ์การถูกควบคุมบ่งการได้อย่างมีประสิทธิภาพ

8  เทคนิควิธีเผชิญหน้ากับคนที่มีพฤติกรรมควบคุมบงการ

1. สร้างระยะห่าง

คนที่มีพฤติกรรม manipulative มักจะชอบล้ำเส้นทำให้เรารู้สึกอึดอัดอยู่เสมอ เพื่อจะดูว่าเรายอมให้เขาล้ำเส้นได้มากแค่ไหน ดังนั้นเราต้องชัดเจนและหนักแน่น รู้จักปกป้องตัวเองเพื่อไม่ให้พวกเขาสามารถเกินขอบเขตของคุณได้

2. สงบนิ่ง ไร้อารมณ์

คนที่มีพฤติกรรม manipulative บ่อยครั้งมักกวนอารมณ์เพื่ออยากให้เราหงุดหงิดและทนไม่ได้ เราไม่ควรให้พวกเขาเห็นในสิ่งที่เขาต้องการ ดังนั้นควรนิ่งสงบ ใจเย็น แบบไร้อารมณ์ความรู้สึก

3. ใช้การสื่อสารที่มีประสิทธิภาพ

ไม่ใช้อารมณ์เพื่อเลี่ยงการทำให้ปัญหาบานปลาย แต่จะใช้วิธีบอกด้วยคำพูดดี น้ำเสียงปกติ ว่าเราต้องการอะไรและไม่ต้องการอะไร และพฤติกรรมของเขาแบบนี้ทำให้เราอึดอัดอย่างไร

4. รู้ทันกลอุบาย

ศึกษาและทำความคุ้นเคยกับพฤติกรรมและกลอุบายของการควบคุมทางจิตใจของผู้อื่น เช่น พฤติกรรมที่ทำให้เรารู้สึกผิดเพื่อที่จะควบคุม (Guilt-tripping) ทำให้รู้สึกสงสัยในตัวเองหรือตั้งคำถามกับอารมณ์ความรู้สึกของตัวเอง ความสามารถของตัวเอง (Gaslighting) พูดจาส่งเสียด เสียดสี กระแนะกระแหน ไม่ให้ความร่วมมือ ไม่ยินดียินร้าย ไม่ช่วยเหลือ (Passive-aggressiveness) พฤติกรรมที่แสดงออกเหล่านี้จะช่วยให้เราสามารถระมัดระวังป้องกันตัวได้ดียิ่งขึ้น

5. มองหาความช่วยเหลือ

คุยกับเพื่อนและครอบครัวเพื่อนมองเห็นมุมมองที่แตกต่างและการสนับสนุนด้านจิตใจ และควรปรึกษาผู้เชี่ยวชาญนักจิตวิทยาเพื่อได้รับแนวทางในการจัดการเผชิญหน้ากับคนที่มีพฤติกรรมควบคุมบงการ manipulative behaviorได้เป็นอย่างดี

6. ทำบันทึกเป็นรายลักษณ์อักษร

พฤติกรรมควบคุมสั่งการบางครั้งอาจมีความรุนแรงร่วมด้วย ควรเก็บหลักฐานหรือบันทึกเทปภาพและเสียงที่สามารถใช้เป็นประโยชน์หากจำเป็นต้องเรียกร้องหรือฟ้องหน่วยงานที่รับผิดชอบดูแล

7. ดูและเรื่องสุขภาพใจของตัวเอง

หากิจกรรมที่ช่วยผ่อนคลายความตึงเครียด ออกกำลังกาย ทำสมาธิ หางานอดิเรกที่ช่วยลดความวิตกกังวล และหมั่นดูแลร่างกายด้านโภชนาการที่ดี

8. มองหาวิธีแก้ไข

แทนที่จะต่อสู้กับด้วยอารมณ์ ควรมองหาวิธีแก้ไขในปัญหาและใช้วิธีประณีประนอนเพื่อให้เกิดความพอใจด้วยกันทั้งสองฝ่าย

9. ระวังเรื่องข้อมูลส่วนตัว

การแชร์ข้อมูลส่วนตัวควรมีขอบเขต มิฉะนั้นอีกฝ่ายอาจใช้เป็นเครื่องมือในการโจมตีเราได้

10. ตัดสินใจว่าเมื่อไรควรเดินออกมา

หากสัมพันธภาพที่ต้องเกี่ยวกับคนที่มีพฤติกรรมควบคุมบ่งการ manipulative behavior ยังคงมีอยู่อย่างต่อเนื่องและไม่มีทีท่าว่าจะเปลี่ยนแปลงไปในทางที่ดีขึ้นจะเป็นการบ่อนทำลายสุขภาพจิตและเป็นอันตรายต่อสุขภาวะทางจิตเป็นอย่างยิ่งดังนั้นควรพิจรณาเตรียมตัวที่จะจบความสัมพันธ์ สิ้นสุดการสานต่อสัมพันธภาพ

พฤติกรรมควบคุมบงการเปลี่ยนแปลงได้ไหม? (Can manipulators change?)

คนที่มีพฤติกรรมควบคุมบงการ (Manipulative behavior) สามารถแก้ไขเปลี่ยนแปลงไปในทางที่ดีขึ้นได้ และสามารถทำได้หลายวิธี ได้แก่

• ทำบำบัด เพื่อช่วยให้เขาได้รับรู้และตระหนักถึงพฤติกรรมที่เป็นภัยคุกคามผู้อื่น ให้เขาเรียนรู้ที่จะสื่อสารอย่างมีประสิทธิภาพ และช่วยให้เขาพัฒนาทักษะด้านการแก้ไขปัญหาอย่างถูกต้อง
  

• เจ้าตัวตระหนักรู้ เรียนรู้และเข้าใจตัวกระตุ้น และเทคนิควิธีการจัดการแก้ไขเมื่อถูกกระตุ้น ทำความเข้าใจกับความคิดที่ผิดเพี้ยน

• มีสำนึกรับผิดชอบ มีส่วนรับผิดชอบต่อการกระทำที่เกิดขึ้น และตั้งใจที่จะแก้ไขเปลี่ยนแปลงให้ดีขึ้น

• มีการปรับปรุงด้านการสื่อสาร พัฒนาด้านการสื่อสารในสิ่งที่ตัวเองต้องการได้อย่างมีประสิทธิภาพ โดยไม่ใช้วิธีประชดประชัน หรือคุกคามผู้อื่น

• ใช้ความฉลาดทางอารมณ์ให้ถูกต้อง (Emotional Intelligence) พัฒนาด้านทักษะทางอารมณ์ มีความเห็นอกเห็นใจผู้อื่น มองเห็นเข้าใจในมุมมองของคนอื่น โดยไม่มองแค่มุมมองของตนเองเพียงด้านเดียว

• รับฟังความคิดเห็นของผู้อื่น

รับฟังว่าคนอื่นรู้สึกอย่างไรต่อพฤติกรรมของเรา เปิดรับฟังเพื่อนำมาแก้ไขปรับปรุงให้ดีขึ้นและอยู่ร่วมกับคนอื่นในสังคมได้โดยไม่มีใครอยากวิ่งหนี

อย่างไรก็ตามการเผชิญหน้ากับคนมีพฤติกรรมmanipulative ควบคุมคอนโทลผู้อื่นเพียงลำพังเป็นเรื่องท้าทาย ควรมองหาความช่วยเหลือจากคนรอบข้างและผู้เชี่ยวชาญ ที่สำคัญควรเตรียมวิธีการรับมือจัดการอย่างมีประสิทธิภาพและรู้ทันเล่ห์กลของคนที่มีพฤติกรรมดังกล่าวให้มากพอเพื่อจะไม่ตกเป็นเหยื่อ

อ้างอิง

https://www.chieflearningofficer.com/2014/06/17/eq-a-study-in-manipulation/