ทำไมพ่อ-แม่ชอบเปรียบเทียบลูก?

ทำไมพ่อ-แม่ชอบเปรียบเทียบลูก?

ดร.มฤษฎ์ แก้วจินดา (Ph.D.)
นักจิตวิทยาการปรึกษาผู้เชี่ยวชาญ
EMDR Psychotherapy Supervisor and Brainspotting Psychotherapy Practictioner

บ่อยครั้งที่พ่อแม่มักเปรียบเทียบลูกตัวเองกับลูกคนอื่น เนื่องจากมีจุดประสงค์ที่ต้องการใช้การเปรียบเทียบเป็นเครื่องมือในการผลักดันลูกให้เกิดการแข่งขันและพัฒนาตัวเองไปสู่ความสำเร็จในแบบอย่างที่พ่อแม่คาดหวังไว้  แต่ไม่ว่าจะด้วยความตั้งใจหรือไม่ตั้งใจของพ่อแม่ การเปรียบเทียบมักส่งผลร้ายต่อจิตใจต่อการเจริญเติบโตของลูกและการเปรียบเทียบลูกตัวเองกับคนอื่นเป็นการบั่นทอนสุขภาพจิตของลูกอย่างร้ายแรง

ทำไมพ่อแม่ถึงเปรียบเทียบลูกสาเหตุอาจมีดังนี้

1. อยากผลักดันให้ลูกพัฒนาตัวเอง

พ่อแม่ส่วนหนึ่งมีความเชื่อว่าการเปรียบเทียบลูกตัวเองกับลูกคนอื่นจะช่วยให้ลูกเกิดแรงผลักดันในการพัฒนาตัวเองในมาตรฐานระดับเดียวกันหรือสูงกว่า

2. ปัจจัยทางสังคม

โดยธรรมชาติของมนุษย์เป็นสัตว์สังคมที่เมื่ออยู่รวมกัน มักเกิดการเปรียบเทียบแข่งขันกัน เพื่อให้ได้รับการยอมรับจากผู้อื่นในสังคม

3. กลัวความล้มเหลว

พ่อแม่กลัวว่าหากไม่กดดันลูกให้เกิดการพัฒนาให้ทันคนอื่นจะทำให้ลูกไม่ปรับตัวพัฒนาตนเอง และทำให้พ่อแม่ต้องเป็นห่วงและกังวลกับอนาคตของลูก

4. ความกดดันและความคาดหวัง

บ่อยครั้งที่พ่อแม่ถูกกดดันจากสังคม ครอบครัว และเพื่อนฝูงในการตั้งบรรทัดฐานเรื่องความสำเร็จของลูก

5. ขาดการตระหนักรู้

บ่อยครั้งที่พ่อแม่ไม่ระมัดระวังกับพฤติกรรมและคำพูดเชิงเปรียบเทียบที่จะนำไปสู่การทำร้ายจิตใจลูกอย่างไม่ตั้งใจ

ผลเสียด้านสุขภาพจิตที่ลูกได้รับเมื่อพ่อแม่ชอบเปรียบเทียบ

1. ลูกมีความเชื่อมั่นในตัวเองต่ำ (low self-esteem)

เมื่อลูกถูกเปรียบเทียบเขาจะรู้สึกว่าตัวเองดีไม่พอ และทำให้มองไม่เห็นคุณค่าในตัวเองและทำให้เกิดสูญเสียความมั่นใจ

2. เครียดวิตกกังวล

เมื่อมีความรู้สึกถูกกดดันอยู่เป็นประจำจะทำให้ลูกเกิดความเครียดและส่งผลต่อความคิดวิตกกังวลตั้งแต่เล็ก

3. เกิดการแข่งขันในหมู่พี่น้อง

การเปรียบเทียบกันเองในหมู่พี่น้องมักสร้างปัญหาใหญ่ในเรื่องการแข่งขัน และสร้างความรู้สึกเชิงลบระหว่างกันเมื่อโตขึ้น

4. ความสามารถที่แท้จริงถูกบิดเบือน

มาตรฐานความสำเร็จของแต่ละคนไม่เหมือนกัน หากพ่อแม่ไม่ตระหนักรู้และนำลูกไปเปรียบเทียบกับคนอื่นจะทำให้การเติบโตและการค้นพบความสำเร็จในแบบฉบับของตัวลูกเองนั้นถูกบิดบังและไม่เติบโตอย่างที่ควรเป็น

ควรหลีกเลี่ยงพฤติกรรมการเปรียบเทียบลูกอย่างไรให้ได้ผล?

1. โฟกัสที่ความก้าวหน้าของลูกเป็นหลัก

ชื่นชมยินดีกับความสำเร็จในแบบที่ลูกเป็น ใส่ใจกับพัฒนาการที่เจริญก้าวหน้าของลูกในปัจจุบันที่แตกต่างจากในอดีต

2. ใช้จิตวิทยาเชิงบวก

ให้คำชม ให้กำลังใจ ยินดีกับความสำเร็จตามแบบฉบับที่ลูกเป็น

3. เปิดใจคุย

หากพ่อแม่มีความกังวลในสิ่งที่ลูกเลือกควรเปิดใจคุยเพื่อจะได้รู้และเข้าใจมุมมองของลูกและสาเหตุที่ลูกเลือกทำสิ่งนั้น

4. วางเป้าหมายที่เป็นจริง

พ่อแม่ควรช่วยสนับสนุนลูกให้ไปสู่เป้าหมายที่วางไว้ในศักยภาพตามจริง ตามความสามารถของลูก ไม่ควรตั้งเป้าหมายเกินความเป็นจริง

5. ระวังเรื่องการเปรียบเทียบ

หลีกเลี่ยงการเปรียบเทียบลูกกับคนอื่น โดยเฉพาะอย่างยิ่งต่อหน้าลูกหรือต่อหน้าคนอื่น

 

เมื่อโดนเปรียบเทียบควรแก้สถานการณ์อย่างไร?

การถูกเปรียบเทียบย่อมสร้างความอึดอัด กดดันและรำคาญใจให้ผู้โดนกระทำอย่างแน่นอน หากพ่อแม่เปรียบเทียบลูกกับคนอื่นย่อมทำให้ลูกรู้สึกว่าตัวเองยังดีไม่พอ  ควรเข้าใจว่าแต่ละคนมีสิ่งที่ตนทำได้ดีหรือมีความเก่งที่แตกต่างกัน การที่พ่อแม่ใช้การเปรียบเทียบเป็นตัวกระตุ้นพลักดัน เป็นเพราะพ่อแม่เกิดภาวะความกดดังทางสังคมจากเพื่อน ญาติพี่น้อง รวมทั้งเกิดความรู้สึกไม่มั่นคงทางจิตใจในเรื่องอนาคตของลูก อย่างไรก็ตามหากปัญหาพฤติกรรมการเปรียบเทียบของพ่อแม่เกิดขึ้นกับเรา ควรมีวิธีรับมือ

แก้ไขอย่างไรเมื่อถูกเปรียบเทียบ?

อาจใช้เทคนิควิธีดังต่อไปนี้

1. ตั้งสติและใจเย็น

หายใจเข้าลึกๆ ยาวๆ อย่าเพิ่งสวนกลับ ปล่อยให้สมองได้ผ่อนคลายและอารมณ์เย็นก่อนค่อยเริ่มเจรจา

2. ตั้งมาตรฐานของตัวเองให้ชัดเจน

ทักษะอะไรที่เราทำได้ดี งานอะไรที่เราชอบและทำออกมาได้ดี เราต้องการมีสังคมแบบไหน คิดได้แล้วค่อยเริ่มสื่อสารกับพ่อแม่

3. เปิดใจคุยกับพ่อแม่

หลังจากสงบใจแล้วควรเปิดใจคุยกับผู้ปกครองแบบส่วนตัว ว่าเรารู้สึกไม่ดีอย่างไรเมื่อพ่อแม่เปรียบเทียบเรากับคนอื่น บอกเป้าหมายและความสามารถทักษะที่เรามีเพื่อสนับสนุนการทำความฝันให้เป็นจริง และขอร้องให้พ่อแม่หยุดพฤติกรรมการเปรียบเทียบนั้น

จำไว้เสมอว่าการพูดเปรียบเทียบของพ่อแม่ เป็นความรู้สึกไม่มั่นคงทางจิตใจเป็นปัญหาของท่านเองและไม่มีอะไรที่เกี่ยวข้องกับการพัฒนาของลูก ดังนั้นจงตั้งใจทำตามความฝันและเป้าหมายของตัวเองในทุกๆวันให้สำเร็จเพื่ออนาคตที่ดีของตัวเอง

อ้างอิง

https://www.scmp.com/yp/discover/advice/living/article/3208698/asking-friend-help-how-do-i-get-my-parents-stop-comparing-me-other-people